„Najčešće se javlja kao posljedica djelovanja u skorijoj prošlosti nekog nepovoljnog spoljašnjeg stresora tj. doživljenog traumatskog događaja – smrt bliske osobe, saznanje da se boluje od neizlječive bolesti, gubitak posla, odlazak u zatvor itd…“
Piše: Mirela Šabanović-Efendić, psiholog
Akutna psihoza je psihički poremećaj prolaznog karaktera koji predstavlja oštećenje socijalnog i emocionalnog funkcioniranja. Glavna karakteristika ovog poremećaja je vrijeme trajanja koje mora biti od jedan mjesec, ali opet manje od šest mjeseci.
Ova grupa poremećaja je heterogena. Najčešće se javlja kao posljedica djelovanja u skorijoj prošlosti nekog nepovoljnog spoljašnjeg stresora tj. doživljenog traumatskog događaja (smrt bliske osobe, saznanje da se boluje od neizlječive bolesti, gubitak posla, odlazak u zatvor itd…)
Prvi znakovi akutne psihoze: razvoj delirija, halucinacija i nejasan govor. Nakon kratkog razdoblja anksioznosti, nesanice i zbunjenosti slijedi oštra zapanjujuća pojava iluzija s brzim promjenama u strukturi mišljenja.
Kod akutne psihoze, u bilo kojem trenutku se može pojaviti prisutnost jednog ili više od sljedećih simptoma:
- gubitak apetita,
- neujednačen ritam spavanja,
- povlačenje iz društva,
- neurednost i nezainteresiranost,
- sumanutost,
- dezorijentacija u vremenu i prostoru,
- akutni nastupi iluzija i halucinacija,
- nerazumljiv i nekoherentan govor,
- grubo i neorganizirano ponašanje,
- oštećenja pažnje i koncentracije,
- poremećaji raspoloženja,
- emocionalna nestabilnost,
- promijenjeno stanje svijesti.
Intenzitet i kvalitet kliničke slike zavisi od strukture ličnosti, od intenziteta i vrste stresogenog faktora, kao i od toga koji je dio ličnosti i koja sfera ličnosti pogođena. Potpuno povlačenje simptoma akutnog i prolaznog psihotičnog poremećaja se očekuje u periodu od dva do tri mjeseca.
Klinički oblici akutnih i prolaznih psihotičnih poremećaja:
Akutni polimorfni psihotični poremećaj bez simptoma shizofrenije
Prisutan je nagli razvoj halucinacija i sumanutih ideja koji se često i brzo mijenjaju. Također, prisutni su emocionalna uzbuđenosti i ekstaza ili anksioznost i razdražljivost.
Akutni polimorfni psihotični poremećaj sa simptomima shizofrenije
Simptomi su slični prethodnom poremećaju, ali su prisutni i neki simptomi slični shizofreniji kao što su eho i emitiranje misli, sumanute ideje odnosa i utjecaja, neologizmi, formalni poremećaji mišljenja itd.
Akutni psihotični poremećaj sličan shizofreniji
Nema polimporfizma u kliničkoj slici. Prisutni su simptomi nalik na shizofreniju, ali imaju nagli početak, traju kratko i osoba se vraća na premorbidni nivo funkcionisanja.
Akutna paranoidna reakcija
Od simptoma su prisutne sumanute ideje proganjanja, gdje je bolesnik ubijeđen da ga prate, špijuniraju, da hoće da ga ubiju. U ponašanju bolesnik je sumnjičav, zabrinut, uplašen, a može ispoljavati i agresivno ponašanje. Mogu se javiti kod osoba koje se nalaze u stranoj zemlji, a ne poznaju jezik. Iscrpljenost organizma može pogodovati nastanku ovog poremećaja. U principu prognoza je povoljna.
Reaktivni depresivni psihotični poremećaj
U podlozi nastanka poremećaja je gubitak bliske osobe (smrt ili raskid emotivne veze). U kliničkoj slici prisutno je patološko neraspoloženje. Mogu biti prisutne i sumanute ideje. Postoji visok rizik od samoubistva. Trajanje ovog poremećaja je od nekoliko nedjelja, a može trajati do nekoliko mjeseci.
Smatra se da su glavni mogući uzroci akutne psihoze: sociodemografski i stres. Naime, istraživanja su pokazala da je češće prisutna u nerazvijenim zemljama zbog loših uslova života i funkcioniranja.
Također, pojedinci s akutnom psihozom imaju značajno veću količinu stresa prije pojave akutne psihotične bolesti – ako je već neko u porodici imao dijagnozu psihoze. To nam ukazuje da je akutni psihotični poremećaj u određenoj mjeri nasljedan.
Važno je navesti, da je jedan od mogućih uzroka i porođaj, te postporođajno stanje.
Kada je u pitanju liječenje, u akutnim psihotičnim stanjima može biti neophodna i hospitalizacija radi zaštite okoline od bolesnikovog agresivnog ponašanja. U terapiji u zavisnosti od simptoma u kliničkoj slici, uključuju se različite vrste lijekova kao što su: anksiolitici, antipsihotici ili antidepresivi. Neophodno je s pacijentom raditi psihoterapijski, radi prihvatanja i suočavanja s pojavom simptoma psihijatrijskog poremećaja.
Kod ove vrste psihoze prolaznog karaktera oporavak je znatno brži i lakši te se osobe nakon kraćeg vremenskog razdoblja mogu potpuno oporaviti i nastaviti sa svojim životom. Do potpunog oporavka uglavnom dolazi unutar nekoliko mjeseci, a često i unutar nekoliko sedmica.